Komeet Leonard | Vereniging voor Natuurkunde

In december is het uitkijken naar komeet Leonard, die met een beetje geluk met het blote oog zichtbaar zal zijn. Omdat we u dit prachtige fenomeen niet wilden onthouden, biedt de Werkgroep Sterrenkunde u een korte blogpost over komeet Leonard.

Uilteg foto voorpagina:

De foto hierboven werd gemaakt door Joran Keij op 3 december, met zijn WO Zenithstar 61 telescoop met volgsysteem iOptron CEM60. De camera die hij gebruikte was een ZWO ASI553MC pro. Het resultaat werd verkregen door gebruik te maken van een Optolong L-pro filter en 2x 100 seconden te belichten. Ook werden dark frames en bias frames genomen om de data zuiverder te maken. Het resultaat is een prachtig shot van komeet Leonard, die toevallig langs bolhoop M3 uit sterrenbeeld Jachthonden passeert.

Joran Keij is een enthousiaste amateur-astronoom van 19 jaar oud, wonende in Ninove. Hij studeerde dan wel af als schrijnwerker, toch was de voorliefde voor wetenschap, en astronomie in het bijzonder, al van kleins af aan aanwezig. Zo heeft hij al jaren een 20cm diameter Dobson telescoop waarmee hij graag de hemel afspeurt. Sinds enkele jaren kwam daar ook de professionele apparatuur bij om aan astrofotografie te doen. Ook kwam Joran onlangs nog in het nieuws voor het organiseren van de ‘Nacht van de Duisternis’ in zijn eigen stad, waar hij de problematiek van lichtvervuiling aankaartte en mensen samenbracht om gezellig samen de sterrenhemel te bewonderen.

Een beetje achtergrond

Officieel staat komeet Leonard bekend onder de naam C/2021 A1. In deze naamgeving zit redelijk wat informatie over de komeet:

C: De prefix van een komeet zegt iets over de soort komeet. Zo staat de letter C voor een niet-periodieke komeet. Nu zullen veel bronnen dit tegenspreken en zeggen dat de komeet Leonard een periode heeft van 80.000 jaar om de zon. Toch bestempelt de IAU (Internationale Astronomische Unie) komeet Leonard als niet-periodisch omdat volgens hun definitie alle kometen met omlooptijden langer dan 200 jaar als niet-periodiek worden beschouwd. Andere prefices voor kometen zijn P (periodieke kometen), X (kometen zonder gekende baan), D (kometen die verloren zijn geraakt, of kapot zijn gegaan), A (objecten die onterecht als komeet werden gezien) en I (interstellaire objecten).
2021: Het jaartal waarin de komeet voor het eerst werd ontdekt. Voor komeet Leonard gebeurde dit inderdaad in 2021 door astronoom G. J. Leonard op het Mount Lemmon observatorium in Arizona, VS. De triviale naam van de komeet is natuurlijk vernoemd naar zijn ontdekker.
A: De letters verwijzen naar in welke halve maand de komeet ontdekt werd. Omdat komeet Leonard ontdekt werd op 3 januari, wat de eerste halve maand van het jaar is, kreeg het de letter A toegewezen.
1: Ten slotte verwijst het cijfer naar de chronologische rangorde van de ontdekking. Omdat komeet Leonard de eerste ontdekte komeet in 2021 was, kreeg het cijfer 1 mee in zijn officiële naam.

Wat te verwachten?

Komeet Leonard is momenteel zichtbaar aan de ochtendhemel. Vanaf 13 december slaat die zichtbaarheid om naar de avondhemel, waarna vanaf 18 december de komeet vanuit België niet meer zichtbaar zal zijn.

Zoekkaart van komeet Leonard. Zo stond de komeet op 3 december in de buurt van M3 en zal ze op 6 december in de buurt van de heldere ster Arcturus staan. *Bron: The Virtual Telescope Project 2.0*.

In bovenstaande figuur kunt u zien waar komeet Leonard terug te vinden is van 1 december tot en met 11 december. merk op dat de afstand tussen 2 opeenvolgende dagen groter wordt richting 11 december. Dit komt omdat de komeet op 12 december het dichtst bij de Aarde passeert, en de eigenbeweging van een object het grootst is wanneer het dichterbij staat. Tijdens zijn dichtste nadering staat komeet Leonard slechts op zo’n 34,9 miljoen km van de Aarde.

De positie aan de hemel van de komeet op onder andere 12 december is te zien in de volgende figuur. U zoekt de komeet op moment van dichtste nadering, 12 december dus, in oostelijke richting op de grens van de sterrenbeelden slang en slangendrager. Om 7u ‘s ochtends staat de komeet slechts $12^{\circ}$ hoog, u kunt dus nog iets later kijken en dan zal de komeet hoger en hoger aan de hemel komen. Let echter wel op, want rond 9u komt de zon op, waardoor het rond 8u al eens storend zou kunnen schemeren.

Bij gebrek aan goede zoekkaarten voor België ontwierpen we zelf een zoekkaart voor de komeet op 12 december. Graag maken we u erop attent dat dit slechts een notie is van waar de komeet ongeveer terug te vinden is, eerder dan een exact berekende weergave van de locatie. Op 12 december zou komeet Leonard het helderst moeten zijn. Hij is dan laag in het oosten terug te vinden. U kijkt best ergens tussen 7u en 8u ‘s ochtends.

U mag ervan uit gaan dat de komeet met een verrekijker sowieso te zien zal zijn. Het is echter nagelbijtend afwachten of de komeet ook helder genoeg zal zijn om met het blote oog waar te nemen. Een even mooi beeld als komeet Neowise, de komeet die in juli 2020 prachtig zichtbaar was met het blote oog, moet u echter niet verwachten. Als komeet Leonard al zichtbaar zal zijn, zal het waarschijnlijk als een zacht wazig vlekje zijn.

In de laatste figuur ziet u de magnitude van de komeet uitgezet in functie van de datum. Een lagere magnitude betekent een grotere schijnbare helderheid. De laatste data dateren van 1 december, waar de komeet toch al een mooie helderheid van magnitude +6,2 haalt. Even ter herinnering: op een donkere plek zijn sterren van magitude +6 al met het blote oog te zien. Merk echter wel op dat dit geldt voor sterren, waar het licht sterk geconcentreerd uit één punt komt. Voor objecten met een bepaald oppervlak aan de hemel, zoals onze komeet, zullen we een lagere magnitude (lees: hogere helderheid) nodig hebben om het object met het blote oog te kunnen zien. Verschillende modellen werden gefit aan de reeds verkregen data in onderstaande figuur. Als we de modellen getrouw mogen beschouwen zou komeet Leonard een magnitude tussen +4 en +1,1 kunnen bereiken. Het is echter afwachten tot het moment daar is, aangezien kometen in de buurt van de zon heel uiteenlopend en onvoorspelbaar gedrag durven vertonen.