The Hitchhiker's Guide To The Night Sky 24 november 2020 Would it save you a lot of time if I just gave up and went mad now?–Douglas Adams A: Samenstand van Mars en de maan. 25 november. B: Alle manen van Jupiter ten oosten van de planeet.28 november. C: Meeste kans op vallende sterren in de winterzeshoek. We zijn terug met nieuwe weetjes over de nachtelijke hemel! Ben je nog niet naar buiten geweest deze week? Kun je donderdagen maar niet onder de knie krijgen? Misschien is het tijd om nog eens in de tuin te gaan staan. A: Samenstand maan met Mars Op 25 november is Mars gedurende de hele nacht goed zichtbaar in wijde samenstand met de Maan. Rond 21:30 is Mars het best te zien. Dan staat de rode planeet boven de Maan in zuidelijke richting. Niet zeker of u naar het object aan het kijken bent? Wie de tweede bachelor Fysica & Sterrenkunde is gepasseerd, weet dat planeten, in tegenstelling tot sterren, niet fonkelen! Dit komt doordat de planeten in ons zonnestelsel veel dichterbij staan en dus niet echt puntbronnen zijn. De golffronten van het licht dat ze weerkaatsen aan hun oppervlak zijn daarom niet mooi glad. Wanneer deze verfrommelde golffronten doorheen onze atmosfeer reizen, worden ze opnieuw verkreukeld door de turbulentie van de lucht (dichtheidsfluctuaties in de lucht zorgen immers voor fluctuaties in de brekingsindex). Deze laatste fase van ‘verfrommeling’ heft de oorspronkelijke oneffenheden voor een groot deel op, waardoor we op aarde een vlak, niet flikkerend golffront zien. Nog steeds niet zeker? Dan is er nog altijd de rode kleur, die we zelfs met het blote oog kunnen waarnemen. Deze kleur is afkomstig van ijzeroxide in het regoliet, het deken van ongeconsolideerde steen op het oppervlak van de planeet. Om even te wijzen op het voor de hand liggende: ijzeroxide is geoxideerd ijzer. Men vermoedt dat Mars een erg regenachtige periode gekend heeft, waardoor het ijzer is kunnen oxideren, maar er zijn ook andere theorieën op de markt, waarbij het verbrokkelen van bepaalde materialen voor vrije zuurstofoppervlakjes zorgt die eveneens in staat zijn tot het roesten van ijzer. Zuurstof op Mars is een hot research onderwerp. Metingen van de Curiosity rover wijzen er bijvoorbeeld op dat het gehalte elk marsjaar een piek vertoont, maar zuurstof lijkt de voorspellingen niet helemaal te volgen. Wetenschappers zaten daardoor vorig jaar met de handen in het haar. Hoe dan ook, als je woensdag naar het rode bolletje boven de maan staat te turen, vergeet dan niet te zwaaien naar Curiosity. Een maanweetje voor overdag Op 30 november passeert de volle maan doorheen de penumbra van de aarde. De penumbra of ‘bijschaduw’ is het gevolg van het feit dat de zon niet als een puntbron kan gezien worden binnen het zonnestelsel. We zullen er helaas niks van zien, want de verduistering begint om 08:30 en heeft zijn maximum om 10:44. Bij ons is de volle maan dan onder de horizon. B: Jupiter Dit is er eentje voor de fanatiekelingen! Mensen met een huis-tuin-keukentelescoopje of een stabiele verrekijker kunnen zaterdag 28 november van 17:13 tot 19:15 uur alle manen van Jupiter waarnemen ten oosten van de planeet.Vanaf Jupiter gezien zijn dat Callisto, Io, Europa en Ganymedes. De gasplaneet staat dan 11° boven de zuidzuidwestelijke horizon. De zon bevindt zich op dat moment 15° onder de horizon. Een vrij gezichtsveld en een hulpmiddel voor onze ogen zijn dus vereist. Enkele dagen later, op 4 december, doet zich opnieuw een prachtig fenomeen voor bij de planeet Jupiter. De meest vulkanische maan van ons zonnestelsel Io schuift namelijk voor de planeet, gevolgd door zijn schaduw. Io zelf zal waarschijnlijk wat verdwijnen tegen de heldere Jupiter, maar de schaduw zou wel degelijk voor wie goed kijkt zichtbaar moeten zijn als een zwart puntje dat over Jupiter beweegt. De schaduw kun je zien van 17:25 tot 19:35, maar houd er rekening mee dat Jupiter omstreeks dat einduur al onder gaat. Kijken doe je dus best zo vroeg mogelijk. C: Vallende sterren Helaas, de komende 2 weken geen spectaculaire meteorenzwermen. Wie toch de hemel wil afspeuren naar vallende sterren, kijkt het best in de richting van de winterzeshoek. Binnen deze 6 heldere sterren bevinden zich een aantal zwermen die niet meer of nog niet op hun maximum zijn. De Tauriden (afkomstig van komeet Encke) bereikten reeds op 6 november hun maximum met gemiddeld 9 vallende sterren per uur, maar tot 25 dagen na het maximum kan men nog meteoren aantreffen. De alpha-Monocerotiden bereikten zaterdag 21 november een maximum met slechts 4 potentiële wensen per uur. Deze zwerm heeft een onbekende oorsprong. De Geminiden zullen later in December pieken, maar het is mogelijk om eind november al meteoren van deze zwerm te zien. We blijven mogelijks een beetje op onze honger zitten. Sta me daarom toe nog even een weetje te vertellen. Stel dat een object, een komeet, een pot petunia’s… naar de aarde aan het vallen is op zodanige manier dat we wel eens een inslag mogen verwachten. Wat is dan de maximale snelheid waarmee dat object onze atmosfeer kan binnentreden? Laten we er vanuit gaan dat het object in kwestie afkomstig is uit ons eigen zonnestelsel. Dat legt een belangrijke snelheidslimiet op aan een meteoor of komeet, namelijk de ontsnappingssnelheid . De configuratie die de hardste botsing oplevert, wordt getoond in onderstaande figuur. Dit is een frontale aanvaring met een retrograde meteoor. Ondertussen zoeft de aarde aan ongeveer 30 km/s op haar baan rond de Zon. Deze snelheid bekom je uit . De ontsnappingssnelheid van het object is dus wortel 2 keer de snelheid van de aarde op haar baan. De maximale snelheid waarmee een meteoor ons kan raken is dan simpelweg de som van deze 2 snelheden, of km/s. Winterzeshoek (bron) Frontale botsing met de aarde!